We gaan nu de heesters en bomen snoeien, maar voordat we beginnen moeten we uitkijken dat we niet de bomen gaan snoeien die in het voorjaar kunnen gaan bloeden.
Bloeden houdt in dat zodra de sapstroom in het voorjaar op gang komt de boom leeg loopt van zijn eigen vocht en dood kan gaan. Sommige soorten zoals de esdoorn, berk, noot, kastanje, kers, kiwi en druif zijn hier erg gevoelig voor.
Deze soorten snoeien we dan ook niet in de winter, hier wachten we mee tot dat de boom vol in haar blad staat, dit zal in juli zijn.
We gaan nu de bomen en de heesters snoeien. We beginnen met het weg snoeien van dood, ziek en beschadigd hout, dit kan namelijk een bron zijn voor ziekte;s en schimmels zoals het meniezwammetje.
Als er in de heester of boom schurende takken zitten dan snoeien we ook deze weg zodat de rest van de takken vrij uit kunnen groeien. Als laatste kijken we dan nog of er in de heester of boom takken zitten die de vorm er uit halen, deze snoeien we dan ook weg.
Heesters zullen we af en toe ook moeten verjongen,daarom snoeien we eens in de twee jaar een dikke, oude tak weg zodat er weer ruimte komt voor een nieuwe, jonge tak.
Als de heester een voorjaarsbloeier is zoals de Forsythia dan snoeien we deze pas na de bloei in het voorjaar.
Als we bij een boom een dikke tak gaan verwijderen dan zagen we deze tak eerst op zo’n 40 centimeter van de stam aan de onderkant in , waarna we de tak er daar vanaf zagen, als laatste zagen we dan nog de stomp van 40 centimeter eraf.
Door een tak er zo af te zagen voorkomen we dat de bast van de tak er mee afscheurt en hebben we ook altijd een mooie snoeiwond.
Bij de druif komen binnenkort de sapstromen weer op gang, daarom moeten we deze nu toch snel gaan snoeien. Als we de druif pas over een maand gaan snoeien dan kan deze plant zichzelf dood bloeden, de snoeiwonden kunnen zichzelf dan niet meer afsluiten en het vocht uit de plant loopt er dan letterlijk uit.
De druivenstruik bestaat uit een aantal hoofdtakken en in het algemeen kunnen we stellen dat we alle zijtakken terug knippen tot en centimeter boven het derde oog.
Alle groen blijvende planten die in de tuin of in een pot staan gaan ook ’s winters gewoon door met verdampen. Als er water verdampt moet er ook weer water opgenomen kunnen worden Houdt daarom in de gaten dat er tijdens een droge periode ook wel eens water gegeven moet worden, echter geef dit niet als het vriest want dan kan er schade optreden door bevriezing.
Als we regelmatig eieren gebruiken in de keuken dan is het de moeite waard om deze eierschalen te bewaren, deze kunnen we in de tuin goed gebruiken.
Bepaalde kalkminnende planten zoals de druif, Buxus en de kruiden houden van een kalkrijke grond en dit stimuleren we door de eierschalen rondom de plant in de grond te verwerken.
De eierschalen kunnen we ook door de composthoop heen verwerken, dit zorgt er voor dat de compost iets minder zuur zal worden.
Sommige takken zoals die van de iep, els en de hazelaar groeien mooi, breed uit, als we veel vaste planten in de tuin hebben bewaren we deze takken voor later.
Als de vaste planten straks weer hard gaan groeien dan hebben vele planten ondersteuning nodig, dit kunnen we met de bewaarde takken op een mooie natuurlijke manier doen, waardoor we ook niet het hele jaar tegen de plastieken, groene plantensteunen hoeven aan te kijken.
We gaan nu de kuipplanten controleren. Eerst kijken we of dat we dood of verdroogd hout tegen komen in de plant, zo ja, dan snoeien we dit weg. Vervolgens halen we al het afgevallen en verdorde blad weg bij de plant, dit zijn namelijk de schimmelhaarden bij uitstek.
Als tweede kijken we nog even of de plant water nodig heeft, de plant verbruikt nu weinig water dus veel water zullen we niet hoeven te geven.
Bij vorstvrij weer zetten we ook even de deur of het raam op de overwinterplaats open zodat de er gelucht wordt, ook de plant vindt het fijn om af en toe frisse lucht te krijgen.
De meeste kuipplanten gaan trouwens dood door te veel water, hierdoor komen de wortels te nat te staan waardoor deze weg rotten en de plant dood zal gaan.
Als we in het gazon last hebben van mos dan kan dit verschillende oorzaken hebben, te kort maaien, te nat, te veel schaduw of een hoge zuurgraad van de grond.
Door het gazon nu te gaan bekalken wordt de grond minder zuur en wordt het bodemleven gestimuleerd waardoor er ook meer voedingsstoffen zullen vrij komen.
Kalk heeft de tijd nodig om zich te binden aan de bodemdeeltjes, daarom strooien we dit nu in de winter zodat het in het voorjaar beschikbaar is voor het gazon en de planten.
De oprit en de paden in rondom het huis kunnen door sneeuwval en ijzel gevaarlijk glad worden. De meeste mensen pakken dan meteen strooizout om dit probleem te verhelpen, echter meestal komt dit zout ook in de borders tussen de planten terecht. Hierdoor kunnen de planten in het voorjaar last krijgen van het hoge zoutgehalte, dit uit zich dan in symptomen als het geel worden van het blad en dat de groei achter blijft van de plant.
Daarom kunnen we beter scherp zand gebruiken in plaats van strooizout, het werkt even goed en geeft geen schade aan de planten.
In vorstperiodes en bij sneeuwval wordt het voor vogels moeilijker om voedsel te vinden, hier gaan we ze nu dan ook even bij helpen. De vogels zijn hier bij geholpen en wij kunnen genieten van de verschillende vogels in de tuin, vogels en mens gelukkig dus.
Als de winter niet zo streng is kunnen we vogels zoals de koolmees, de pimpelmees, de heggenmus, de mus, de merel en het roodborstje makkelijk helpen door een voederplaats te maken.In strengere periodes van vorst zie je dan ook nog vaak de vink, de groenling, het winterkoninkje en de specht verschijnen op de voederplaats
De voerplek die we maken die moet gemakkelijk bereikbaar zijn voor de vogels, ze moeten de omgeving in de gaten kunnen houden zodat ze eventueel gevaar,bijvoorbeeld katten, kunnen overzien.
Als we de vogels droog zaad voeren moeten we er wel voor zorgen dat we dit niet in een border doen maar boven bestrating, vogels knoeien behoorlijk bij het eten en zaad dat blijft liggen in de border ontkiemd straks tot onkruid . Het beste kunnen we voor de vogels vetbollen met zaden kopen, als we besluiten om zelf vetbollen te maken gebruik dan in ieder geval geen oud frituurvet, hier zitten namelijk allerlei zouten in die schadelijk zijn voor de vogel. Geef ook liever geen droog brood, dit is alleen maar maagvulling en er zitten haast geen vitaminen in en daar hebben ze nu net behoefte aan.
Bij vorst is het voor de vogels ook moeilijk om water te vinden, dus kunnen we ze ook hier mee helpen. Zorg en voor dat de drinkbak ondiep is zodat de vogel er geen bad in kan nemen.
Vogels hebben een belangrijke functie in de tuin, ze vangen schadelijke insecten weg en het geeft leven in de tuin. Om er voor te zorgen dat we voldoende vogels in de tuin krijgen kunnen we dit stimuleren door een nestkastje in de tuin op te hangen.
Vogels beginnen nu al met het uitzoeken van een nestplaats voor in het voorjaar, dus gaan we nu een nestkastje ophangen. Bij het plaatsen van zo’n nestkastje zorgen we er natuurlijk voor dat natuurlijke vijanden zoals de kat er niet bij kunnen komen, dat het nestkastje stevig hangt en er niet bij de eerste storm vanaf waait.
Tip voor het ophangen;
Mochten we al een nestkastje hebben hangen dan maken we deze nu schoon.
De composthop in de tuin heeft nu al een tijdje gelegen, in deze eerste fase ontstaat er in de hoop broei en loopt de temperatuur in de hoop wel op tot gemiddeld zo’n 50 graden.
Deze warmte wordt gemaakt door bepaalde bacteriën die voor een snelle afbraak van het organische materiaal zorgen. Na afloop van deze eerste fase zakt de hoop in en koelt de temperatuur af, het wordt tijd voor fase twee.
Bij fase twee gaan we de hele hoop door elkaar scheppen waarbij we proberen dat het buitenste materiaal nu binnen in belandt, na het omzetten maken we dan de hoop goed nat en begint het tweede proces; het rijpingsproces.
De temperatuut loopt nu niet al te hoog meer op en de hoop moet vochtig zijn, als de hoop gerijpt is moet de compost bruin tot bruin zwart kijken, dit proces duurt ongeveer een jaar.
In januari hoeven we geen werkzaamheden aan de vijver uit te voeren, we houden alleen in de gaten dat er in een vorstperiode een ijsvrije plek aanwezig blijft.
Zo’n ijsvrije plek is van belang omdat we zo zuurstof gebrek voorkomen en dat schadelijke gassen zo het water kunnen verlaten, ijs vrijhouders zijn in allerlei soorten en maten te koop of te maken.
Als we gebruik gaan maken van een luchtpompje moeten we deze niet in het diepste gedeelte van de vijver plaatsen, hierdoor ontstaat er anders stroming in het water waardoor de vissen en ander amfibieën worden gestoord in hun winterrust.
Mocht de vijver toch in zijn geheel dicht gevroren zijn hak dan in ieder geval NOOIT een gat in het ijs, de vissen zijn erg gevoelig voor deze {geluids} trillingen en er kan hierdoor vissterfte optreden. Om toch een gat in het ijs te maken kunnen we het beste een ketel met water laten koken en deze langzaam door het ijs laten zakken, zorg er wel voor dat dit warm water niet in de vijver komt want ook dit temperatuurverschil is een schok voor de vissen.
Als er gedurende een langere periode sneeuw op het ijs ligt is het aan te raden om een gedeelte van het ijs voorzichtig sneeuwvrij te maken, een straaltje zonlicht doet wonderen bij de vissen en de zuurstofplanten.
Nog even en het tuinseizoen staat weer te beginnen, het wordt vaak gezegd maar het is echt waar, goed gereedschap is het halve werk.
Nu we het nog relatief rustig hebben in de tuin kunnen we dus mooi de messen van de grasmaaier slijpen, de bewegende delen insmeren, de snoeischaar slijpen en het andere gereedschap zoals de schoffel, steekschop en bats slijpen.
Zo hebben we in het voorjaar weer de beschikking over goed en scherp gereedschap waarmee we de klussen in de tuin toch iets makkelijker maken.
Het werk in de tuin is nu minimaal en daarom hebben we tijd over om eens iets meer te genieten van de tuin. Bloemen in de tuin zien we nu niet veel maar toch valt er nog genoeg te genieten, bijvoorbeeld van de winter groene struiken, de besdragende struiken of van het leven in de tuin door het maken van een vogel voederplaats.
Nu we dus tijd over hebben kunnen we ook de plannen uit gaan werken welke we in het voorjaar willen gaan uitvoeren.
De wijzigingen in de tuin kunnen we nu op ons gemak op papier gaan zetten, zodat we straks niet voor verrassingen komen te staan, we zoeken uit welke planten we gaan gebruiken, of deze planten de juiste standplaats krijgen wat betreft zon of schaduw, zure of kalkrijke grond of wat betreft de grootte van de plant.
Door dit nu allemaal uit te zoeken hebben we alles klaar om straks in het voorjaar weer fris en voor bereid te beginnen.
De leibomen zoals de leilinde en de dakplantaan zijn wild uitgegroeid met vele lange takken
om de vorm er weer in te brengen gaan we deze snoeien.
Zodra het blad van de bomen is kunnen we de leilinde of de dakplataan gaan snoeien, dit kunnen we vanaf nu doen tot eind februari. Let er wel op dat het niet vriest anders kan dit schade geven aan de boom.
De boom heeft een aantal dikkere hoofdtakken, de zogenaamde leggers, alle nieuwe scheuten hierop snoeien we terug tot 2 a 3 ogen, zodat de boom weer goed in vorm zit en klaar is om in het voorjaar weer uit te lopen.
Nadat we de boom hebben gesnoeid controleren we ook nog even of dat de draden waarmee de takken worden geleid niet aan het ingroeien zijn in de tak, dit zou namelijk de sapstroom afremmen en uiteindelijk zal de tak er door afsterven.
Als er takken aangebonden moeten worden kunnen we het beste bindbuis gebruiken, dit is een plastieken touw dat mee groeit met de dikte van de tak en dus niet in zal groeien.
De winters in Nederland zijn niet meer zo streng als dat ze vroeger waren, maar toch kan er nog steeds strenge vorst optreden en kan dit schade geven aan de rozen.
Om eventuele vorstschade uit te sluiten kunnen we de rozen aanaarden.
We halen dan de grond rondom de rozen weg en werken dit naar het hart van de roos toe waardoor de takken van de roos onder een laagje van zo’n 10 cm aarden komt te zitten.
Deze laag aarde halen we in het voorjaar weer weg zodat de beschermde ogen kunnen gaan uitlopen.
Stamrozen hoeven we niet gelijk te beschermen, zodra er strenge vorst wordt voorspelt binden we rondom de oculatieplek een bosje stro zodat ook deze plaats wordt beschermt.
Vroeger deed men een zak over de stamroos heen ter bescherming, deze zak kan echter ook werken als een kas waardoor de ogen al eerder gaan uitlopen en dan dus extra gevoelig zijn voor bevriezing. Als we dit dus nog doen dan halen we de zak zo snel mogelijk weer weg.
Alles wat in een container of pot wordt gekocht kan het hele jaar geplant worden, echter veel (grotere) planten worden met een kluit geleverd in de herfst en deze gaan we nu planten als er geen vorst wordt verwacht..
Het begin van dit plantseizoen wordt gemarkeerd door het vallen van het blad. Dat is namelijk het teken dat de boom of heester in winterrust gaat, de periode waarin hij het minst last heeft van de verhuizing van de kwekerij naar uw tuin.
Maak voor het planten van een boom of heester een ruim plantgat. Maak onderin de grond wat losser en verbeter hem door er potgrond door heen te mengen.Vervolgens zetten we de plant met de nog ingepakte kluit in het plantgat om te kijken of hij straks even diep komt als hij op de kwekerij stond; dat kunt u zien aan de groenverkleuring op de stam. We draaien de boom of heester een beetje, zodat hij op zijn mooist uitkomt. Verwijder nu het gaas of de juten lap; lukt dat niet goed, knip dan zoveel mogelijk weg zodat de wortels onbelemmerd uit kunnen groeien. Maak bij de boom,op een plek waar geen wortels zitten, met bijvoorbeeld een grondboor een gat in de grond waarin u de steunpaal plaatst. Als laatste vullen we het plantgat op met de uitgegraven grond vermengd met potgrond. Druk de aarde rondom met uw voet stevig aan en giet royaal zodat de grond goed rond de wortels spoelt. Zet een boom met boomband in een ruime lus aan de paal vast. De boom of heester is er nu klaar voor om in het voorjaar te gaan groeien.
De Forsythia is een voorjaarsbloeiende heester die over enige tijd in de tuin zal gaan bloeien. Snoei nu enkele takken uit de struik en haal deze naar binnen. Snij de takken schuin af en zet de takken in de vaas gevuld met licht lauw water en je zal zien dat de bloemknoppen al voldoende ver ontwikkeld zijn om in huis te gaan bloeien. Dit is toch een leuke voorjaarsbode in de donkere winterse dagen.
BEKALK NU DE FRUITBOMEN EN DE DRUIF
Het is nu januari en mochten we het in december nog niet gedaan hebben dan is het nu nog de tijd om de fruitbomen en de druivenstruik te bekalken, bekalken houdt in dat we kalk strooien rondom de boom of struik. De perzikboom, walnoot, perenboom, appelboom, kersenboom, pruimenboom, vijgenboom, druivenstruik en de rode, witte en zwarte bes vinden het heerlijk om een kalkbemesting te krijgen.
Kalk is essentieel voor een goede ontwikkeling van de vrucht en het helpt om de schil van de vrucht wat harder te maken waardoor de vrucht wat sterker wordt. Door een sterkere schil lijkt de vrucht ook minder kwetsbaar voor vraat door wespen.
Kalk zorgt er ook voor dat planten voeding beter kunnen opnemen en dat het bodemleven gestimuleerd wordt.
Denk er ook aan dat er tussen kalk strooien en een voorjaarsbemesting 3 maanden zit zodat beide stoffen geen strijdt met elkaar aan gaan, richtlijn is kalk strooien in de winter (december/januari) en bemesten in het voorjaar (april).
SNOEI DE KNOTWILGEN
Zodra het blad van de wilgen af is gaat de knotwilg in winterrust, dit is het moment om deze knotboom te snoeien.
Als we gaan snoeien moeten we er altijd voor zorgen dat we mooie “wonden” maken waardoor bacteriën en schimmels geen vat op de plant kunnen krijgen, zorg er dus altijd voor dat je snoeischaar en zaag scherp zijn.
We gaan alle lange takken van de knotwilg terug snoeien tot op de knot, dit is de dikkere bult op de stam tot waar jaarlijks alle takken worden terug gesnoeid. De knotwilg is een sterke soort echter zorgen we er bij het terug snoeien voor dat we minimaal twee ogen overhouden zodat de boom ook na een strenge winter weer uit zal lopen.
De afgesnoeide, lange takken van een knotwilg zijn erg flexibel en makkelijk te gebruiken om een hekwerk mee te vlechten, ook wortels een wilgentak makkelijk aan waardoor je ze nu ook goed kan vermeerderen.
BESCHERM WINTERGEVOELIGE PLANTEN IN DE TUIN
Als we planten in de borders van onze tuin hebben staan die matig tot slecht winterhard zijn dan zullen we deze bij strenge vorst moeten helpen om de winter door te komen. Belangrijk is dat dat we ze bij het planten een plek geven waar de plant beschut staat of bijvoorbeeld mee kan profiteren van de warmte die een huis uit straalt. Ander belangrijk punt is dat de plant op een doorlatende bodem komt te staan, deze planten hebben een hekel aan natte voeten en kunnen zo sneller vorstschade oplopen.
Wist u trouwens dat een koude wind meer schade veroorzaakt dan een paar graden vorst.
Vorstgevoelige planten in de tuin kunnen we beschermen door ze in te pakken met bijvoorbeeld noppenfolie, vliesdoek of oude lakens.
VORSTGEVOELIGE PLANTEN IN POT BESCHERMEN
Planten in een pot zijn altijd kwetsbaarder dan tuinplanten in de volle grond, vooral in de winter kan vorst makkelijker de kluit binnen komen omdat de plant boven de grond staat.
Vaak als we bijvoorbeeld olijven, vijgen of palmbomen aan planten in een pot dan is het verstandig om gelijk de binnenkant van de pot te isoleren met tempex of noppenfolie, waarbij het wel belangrijk is dat water altijd aan de onderkant de pot uit kan lopen.
Hebben we de pot niet al geïsoleerd dan pakken we aan het begin van de winter de pot in met noppenfolie om de vorstgevoelige plant zo al een eerste bescherming te geven.
Als er de mogelijkheid is kunnen we de vorstgevoelige planten in pot ook bij elkaar zetten, dit geeft al bescherming aan elkaar en we kunnen ze zo ook makkelijker bescherming bieden door ze af te dekken met vliesdoek of oude lakens.
Hebben we de mogelijkheid om de planten binnen in een onverwarmde ruimte te zetten bijvoorbeeld in een tuinhuisje waarin het niet vriest dan is ook dit een optie, zodra het dan niet meer vriest kunnen de planten ook gelijk weer naar buiten.
SNEEUW IN DE TUIN EN OP HET GAZON
Sneeuw in de tuin, vele tuinliefhebbers vinden het mooi en kijken er dan ook vaak de hele winter naar uit, sneeuw in de tuin kan ook erg nuttig zijn. De sneeuwlaag beschermd de planten in de tuin tegen de vorst en het dood allerlei ongedierte.
Zware sneeuwval kan echter ook schade veroorzaken, we moeten voorkomen dat takken te zwaar worden of dat heesters gaan doorzakken onder het gewicht van de sneeuw waardoor de takken kunnen afbreken.
Tijdig schudden aan door hangende takken kan zo veel schade voorkomen.
Probeer ook het gazon niet te betreden zodra deze bevroren is, dit zal schade aan het gras geven welke pas in het groeiseizoen zal verschijnen.
Als we een warme maand hebben dan blijft het gras bij temperaturen boven de 6 graden lichtjes groeien, ga niet maaien.
Het gazon hersteld heel traag als de temperaturen laag zijn en door de vele snijwondjes van het maaien is het gazon gevoelig voor allerlei schimmels.
GENIET VAN DE SCHITTERENDE BESSENSTRUIKEN IN DE WINTER TUIN
Nu veel vaste planten en heesters zijn uitgebloeid, bladeren van de struiken en bomen verdwijnen en vaste planten afsterven, zijn er gelukkig ook nog vele tuinplanten die juist nu gaan opvallen, de bessenstruiken.
Bessen zijn er in vele maten, kleuren en vormen en zijn voor veel vogels en zoogdieren een welkome aanvulling van hun voedsel in de winter.
De bessensoorten zien er nu zeer aantrekkelijk uit en als het ware heeft dit voor de plant ook maar 1 doel, voortplanting. Hoe aantrekkelijker de bes er uit ziet hoe eerder deze gegeten wordt en hoe eerder het zaadje dat mee gegeten wordt weer ergens uitgepoept wordt, zo verspreidt de struik of boom zich over grotere afstanden, dit allemaal dankzij onze vogels en zoogdieren.
Enkele zeer geschikte struiken of bomen die besdragend zijn en die zeer geschikt zijn voor een kleine stadstuin zijn de lijsterbes (Sorbus aucuparia), de hondsroos ( Rosa canina), de vuurdoorn ( Pyracantha) en de klimop (Hedera helix).
Andere geschikte soorten voor de iets grotere tuinen zijn dan nog de gelderse roos ( Viburnum opulus), de wilde kardinaalsmuts ( Euonymus europaeus) en de hulst ( Ilex aquifolium).
Voor leven in de tuin mogen struiken met bessen niet ontbreken, vogels zijn er gek op en ze zien er schitterend uit, aanraders voor iedere tuin.
SPIT DE BORDERS IN DE TUIN OF DE GROENTETUIN
Als we het nog niet gedaan hebben dan kunnen we deze maand nog de borders in de tuin om spitten, vooral als we een zwaardere grond in de tuin hebben zal dit vele voordelen hebben.
Door het omspitten van de grond kan regen, sneeuw en vorst makkelijker de grond in komen waardoor de grond zal verkruimelen waardoor de bodemstructuur zal verbeteren.
Enkele andere voordelen zijn dat gedurende het jaar de grond beter regen zal opnemen, het bodemleven hierdoor gestimuleerd wordt en dat planten beter zullen aan wortelen.
KNIP ZODRA JE BLOEMEN ZIET IN DE KERSTROOS (HELLEBORUS) HET BLAD WEG
Het blad van de kerstroos ziet er in de winter vaak minder fraai uit en is erg aanwezig, als deze vaste plant dan begint te bloeien dan komen de erg mooie bloemen van de kerstroos niet echt tot hun recht.
Door de bladeren nu weg te knippen kunnen we genieten van de mooie bloemen.
AANPLANTEN VAN BORDERS EN HAGEN
Dit is waarom de maanden januari en februari een mooie tijd is voor aanplant van borders en hagen.
Zo lang er geen sprake is van vorst heeft nu aan planten vele voordelen.
* planten zijn nu in rust en kunnen hierdoor makkelijk en probleemloos geplant worden.
* de eerste energie van de plant gaat in de winter gebruikt worden voor de wortel groei en niet gelijktijdig voor groei van de plant. Dit zorgt voor sterkere planten in het voorjaar.
* de grond rondom de wortels kan zich deze tijd vormen rondom de kluit van de plant waardoor aanworteling in het voorjaar nog makkelijker gaat.